Οσφυαλγία ή «πόνος στη μέση» Γράφει η φυσικοθεραπεύτρια Ελένη Κάκου -Σεραφή

Γράφει η φυσικοθεραπεύτρια: 

Ελένη Κάκου -Σεραφή  απο Κατούνα

Οσφυαλγία ή «πόνος στη μέση»

Υπερβολικό βάρος, κακή στάση, απρόσεκτες κινήσεις, λανθασμένος τρόπος μετακίνησης μεγάλου ή μικρού βάρους, μυϊκή αδυναμία και άλλοι τραυματικοί παράγοντες μπορούν να προκαλέσουν αλλαγές στην δομή και τη λειτουργικότητα της σπονδυλικής στήλης. Αυτές οι αλλαγές έχουν ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν περιοχές που υπολειτουργούν, και άλλες που είναι ασταθείς. Με αυτό τον τρόπο μεταβάλλεται η μηχανική στήριξη της σπονδυλικής στήλης, μεταβάλλεται συνολικά η λειτουργικότητα όλων των ιστών που σχετίζονται μ' αυτή και μερικές φορές καταλήγουν στην μετακίνηση του πηκτοειδή πυρήνα του μεσοσπονδύλιου δίσκου, προκαλώντας τη κήλη.

Η μετακίνηση αυτή μπορεί να προκαλέσει μηχανική πίεση στον ινώδη δακτύλιο, που περιβάλλει τον μεσοσπονδύλιο δίσκο, προκαλώντας την δημιουργία οδυνηρού ερεθίσματος στις νευρικές απολήξεις, που βρίσκονται στην περιφέρεια ή αν είναι σημαντική, προκαλεί πίεση στις γειτονικές νευρικές ρίζες, με αποτέλεσμα πόνο που μπορεί να ακτινοβολεί ή να διαχέεται στα άκρα (πόδια) ή ακόμα και ρήξη στην τελική πλάκα του ινώδη δακτυλίου με αποτέλεσμα το περιεχόμενο του να έρθει σε επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον, προκαλώντας φλεγμονώδη αντίδραση.
Αυτή προκαλεί μέσω της δημιουργίας οιδήματος, πίεση στις νευρικές ρίζες. Ακόμα μπορεί να έχουμε απευθείας ερεθισμό των αισθητικών υποδοχέων του οπισθίου επιμήκους συνδέσμου. Ανάλογα με τον βαθμό της δυσλειτουργίας μπορεί να έχουμε μεταβολή στο ύψος του δίσκου. 

Από τα προηγούμενα προκύπτει ότι ο πόνος τελικά είναι το αποτέλεσμα περισσότερο της φλεγμονώδους αντίδρασής, παρά απευθείας συμπίεση κάποιας νευρικής ρίζας .

Τα συμπτώματα της κήλης του μεσοσπονδυλίου δίσκου εξαρτώνται από την θέση, το μέγεθος, το νευρολογικό επίπεδο και από την τοποθέτηση της σε σχέση με την νευρική ρίζα .

Μπορεί να είναι οπίσθιο-πλάγια, που είναι και η περισσότερο συνήθης, μπορεί να είναι πρόσθια, συνήθως χωρίς συμπτώματα ή οπίσθια, που είναι και η πιο επώδυνη. 

Γιατί η οσφυαλγία είναι συχνό φαινόμενο;

Η οσφυαλγία είναι μία από τις πλέον συχνές παθήσεις. Τέσσερις στους πέντε ενήλικες θα υποστούν ένα επεισόδιο οσφυαλγίας κάποια στιγμή στη ζωή τους. Μετά το κοινό κρυολόγημα, η οσφυαλγία είναι η πιο συχνή πάθηση που προκαλεί απώλεια εργατοωρών σε ηλικίες κάτω των 45 ετών.

Η οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης, είναι μία σύνθετη ανατομική δομή που συνδέει το άνω τμήμα του κορμού με το κάτω. Αυτό το σημαντικό τμήμα της σπονδυλικής στήλης παρέχει τόσο κινητικότητα όσο και δύναμη. Η κινητικότητα επιτρέπει κινήσεις στροφικές ή κινήσεις κάμψης-έκτασης και η δύναμη που παρέχει επιτρέπει την όρθια στάση, τη βάδιση και την άρση βάρους. Φυσιολογική λειτουργικότητα της οσφυϊκής μοίρας είναι απαραίτητη σχεδόν σε όλες τις καθημερινές δραστηριότητες. Πόνος στην περιοχή αυτή εμποδίζει τις δραστηριότητες σας και ελαττώνει την ικανότητά σας για εργασία όπως και την ποιότητα της ζωής σας.

Ποιες είναι οι συχνότερες αιτίες οσφυαλγίας;

Η οσφυαλγία μπορεί να προκληθεί από ποικιλία παραγόντων σημαντικότερη των οποίων είναι οι κακώσεις και εκφυλιστικές αλλαγές λόγω ηλικίας.

1.Θλάση της οσφυϊκής μοίρας

2.Ηλικία

3.Οστεοπόρωση και κατάγματα

4.Προβολή δίσκου

Πως γίνεται η διάγνωση της οσφυαλγίας;

Οι περισσότερες περιπτώσεις οσφυαλγίας δεν είναι σοβαρές και αντιμετωπίζονται εύκολα με απλά θεραπευτικά μέτρα. Κατά την εξέταση γίνονται ερωτήσεις σχετικά με τη φύση των συμπτωμάτων και το ιστορικό της κάκωσης. Επίσης γίνεται κλινική εξέταση της σπονδυλικής στήλης και των κάτω άκρων. Στην πλειονότητα των επεισοδίων οσφυαλγίας δεν είναι απαραίτητη η διενέργεια ειδικών εξετάσεων για αρχική εκτίμηση και θεραπεία. Αν ο πόνος δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία ή υπάρχει σοβαρός πόνος στα κάτω άκρα, ορισμένες απεικονιστικές εξετάσεις είναι απαραίτητες. Οι απλές ακτινογραφίες μπορεί να δείξουν αρθρίτιδα (σπονδυλαρθροπάθεια) ή άλλες οστικές βλάβες, αλλά δεν θα δώσουν πληροφορίες σχετικά με τα μαλακά μόρια όπως οι δίσκοι ή τα νεύρα. Για καταστάσεις ή κακώσεις όπου συμμετέχουν μαλακά μόρια η αξονική ή μαγνητική τομογραφία κρίνονται απαραίτητες. Σπανιότερη ένδειξη έχει το σπινθηρογράφημα οστών ώστε να εκτιμηθεί η οστική δραστηριότητα ή το ηλεκτρομυογράφημα ώστε να πιστοποιηθεί τυχόν δυσλειτουργία σε νεύρα και μύες προκαλούμενα από βλάβη στην οσφυϊκή μοίρα.

Ποια είναι θεραπεία;

Οι περισσότερες οσφυαλγίες μπορεί να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά μετά από φυσική εξέταση και θεραπεία από τον ορθοπαιδικό σας. Η θεραπεία συνίσταται σε τροποποίηση των δραστηριοτήτων καθώς και στη λήψη αναλγητικών και αντιφλεγμονωδών φαρμάκων  για την αντιμετώπιση του πόνου και τον περιορισμό της φλεγμονώδους αντίδρασης. Αν και μία βραχεία περίοδος ανάπαυσης μπορεί να είναι αποτελεσματική, οι περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι ελαφρά δραστηριότητα επιταχύνει την αποκατάσταση. Συνήθως δεν είναι απαραίτητο να διακόψετε όλες τις δραστηριότητες σας αλλά να τις τροποποιήσετε. Μετά την ανακούφιση από τον έντονο πόνο μπορείτε να αρχίσετε πρόγραμμα φυσικοθεραπείας και αποκατάστασης. Η πρώτη φάση της θεραπείας έχει σχεδιαστεί για να περιορίσει ή να εκμηδενίσει την σοβαρότητα της ενόχλησης, σταθεροποιώντας την κατάσταση όσο το δυνατόν πιο σύντομα. Χρησιμοποιούνται μηχανήματα όπως Laser ή Ιοντοφόρεση (διαδερμική χορήγηση αντιφλεγμονώδους φάρμακου με την χρήση γαλβανικού ρεύματος, απευθείας στην νευρική ρίζα που έχει την φλεγμονή),ηλεκτροθεραπεία, θεραπευτικό υπέρηχο, κ.α. Στη συνέχεια, πρόγραμμα ασκήσεων ώστε να ενδυναμωθούν οι μύες της οσφύος και των κοιλιακών τοιχωμάτων καθώς επίσης και ασκήσεις διάτασης για να αυξηθεί η ευκαμψία. Απώλεια βάρους σε περίπτωση παχυσαρκίας και διακοπή του καπνίσματος θα ελαττώσουν τις πιθανότητες υποτροπής. Η καλύτερη θεραπεία με μακροχρόνια αποτελέσματα είναι η διατήρηση καλής φυσικής κατάστασης και η με προσεκτικό και επιδέξιο τρόπο άρση φορτίου, όταν είναι αναγκαίο, για να προληφθούν επιπλέον βλάβες.

Πότε χρειάζεται χειρουργική επέμβαση;

Οι περισσότερες οσφυαλγίες, οξείες ή χρόνιες, συνήθως θεραπεύονται χωρίς χειρουργική επέμβαση. Ο συχνότερος λόγος χειρουργικής θεραπείας είναι η διακοπή της πίεσης που προκαλεί μία κήλη δίσκου σε νεύρο η οποία εκδηλώνεται με πόνο στο πόδι και η οποία δεν έχει ανταποκριθεί σε συντηρητικά μέτρα. Επίσης μερικές αρθριτικές καταστάσεις της σπονδυλικής στήλης, μπορούν να προκαλέσουν νευρικό ερεθισμό, ο οποίος συχνά βελτιώνεται με τη χειρουργική θεραπεία.

Η επιλογή της χειρουργικής αντιμετώπισης έχει κάποια κριτήρια, όπως νευρολογική διαταραχή, συνεχείς υποτροπές ή διαταραχή της ποιότητας της ζωής του ασθενούς. Αφορά περίπου το 10% των περιστατικών. Ακόμα όμως και σε αυτήν την περίπτωση μεγάλη σημασία έχει η μετεγχειρητική αποκατάσταση της λειτουργικότητας της Σ.Σ., ώστε να αποφευχθούν νέες κήλες στο άμεσο μέλλον. Αυτό μπορεί να συμβεί γιατί χειρουργικά αντιμετωπίζεται το σύμπτωμα (δηλαδή η κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου) και όχι η αιτία (δηλαδή η διαταραχή στη λειτουργικότητα της περιοχής, και οι χημικές αλλαγές που αυτή προκαλεί).

Θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι ο οξύς πόνος από μόνος του δεν αποτελεί ένδειξη χειρουργείου. Αντίθετα όταν υπάρχει πραγματική παγίδευση του νεύρου, δεν υπάρχει πόνος αλλά απώλεια ελέγχου της κίνησης, δεν υπάρχει αίσθηση, και φυσικά νευρικά αντανακλαστικά, μπορεί να συνυπάρχει απώλεια ούρων ή κοπράνων, οπότε απαιτείται άμεση χειρουργική αντιμετώπιση.

Είναι αλήθεια ότι μερικές φορές τα προβλήματα στην μέση είναι τόσο σοβαρά, ώστε να απαιτείται χειρουργική αντιμετώπιση. Δυστυχώς πολλοί ασθενείς οδηγούνται στο χειρουργείο, χωρίς να τους δίνεται η ευκαιρία να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα τους συντηρητικά.

Ο εκφυλισμός του δίσκου αντιμετωπίζεται χειρουργικά με μια τεχνική που λέγεται «σπονδυλοδεσία». Μια νέα μελέτη δείχνει ότι η αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος με συνδυασμό συντηρητικής θεραπείας και προγράμματος ασκήσεων (ο ασθενής πρέπει να αντιληφθεί ότι η φυσική δραστηριότητα δεν βλάπτει την μέση), είναι το ίδιο αποτελεσματική όσο και η χειρουργική, χωρίς το ρίσκο του χειρουργείου.

Σύμφωνα με αυτή την μελέτη, ασθενείς με πόνο στη μέση διάρκειας ενός χρόνου ή περισσότερο, με εκφυλισμένο μεσοσπονδύλιο δίσκο, επιλέχτηκαν τυχαία να αντιμετωπισθούν είτε χειρουργικά, είτε συντηρητικά περιλαμβάνοντας πρόγραμμα ασκήσεων.

Επανεξέταση μετά από έναν χρόνο έδειξε βελτίωση του πόνου στην μέση, μείωση στην χρήση φαρμάκων, καλύτερη ψυχολογία με βελτίωση της ποιότητας της ζωής των ασθενών κι επιστροφή στην εργασία και στις δύο ομάδες. Στην χειρουργική το ποσοστό επιτυχίας ήταν 70%, ενώ στην άλλη ομάδα (συντηρητική) ήταν 75%, με την διαφορά ότι σε αυτήν την ομάδα πάντα υπήρχε η δυνατότητα της χειρουργικής αντιμετώπισης σε περίπτωση αποτυχίας.

Μετά το χειρουργείο τι γίνεται;

Μελέτες έδειξαν ότι ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών, που χειρουργήθηκαν στη μέση τους, λόγω υποτροπής, χρειάστηκαν διαδοχικές επεμβάσεις για το ίδιο πρόβλημα. Οι ασθενείς αυτοί εμφανίζουν μειωμένη λειτουργική ικανότητα. Ερευνητές μελέτησαν κατά πόσο αυτή η ομάδα των ασθενών παρουσιάζει κακή γενική υγεία σε σχέση με αυτούς που δεν έχουν ιστορικό προηγούμενης χειρουργικής επέμβασης στη μέση.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι ασθενείς, με προηγούμενο ιστορικό χειρουργικής επέμβασης στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης, παρουσίαζαν σημαντική επιδείνωση σε πεδία όπως είναι η λειτουργική ικανότητα, η σωματική και ψυχική υγεία σε σύγκριση με τους υπόλοιπους. Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι η επιλογή θεραπευτικής προσέγγισης μ’ έμφαση στην λειτουργική αποκατάσταση, βελτιώνει την σωματική και ψυχική υγεία των ασθενών.

Πιθανόν τα προηγούμενα ευρήματα να οφείλονται στο γεγονός ότι οι χειρουργημένοι ασθενείς δεν ακολούθησαν ειδικό πρόγραμμα λειτουργικής αποκατάστασης. Απαιτείται λοιπόν μετά το χειρουργείο ο ασθενής να παραπέμπεται στον φυσικοθεραπευτή, και να ακολουθεί ένα πρόγραμμα αποκατάστασης προσαρμοσμένο στις ατομικές του ανάγκες.

Σε γενικές γραμμές για να αντιμετωπίσουμε και για να είναι λιγότερα και ελαφρύτερα τα επεισόδια οσφυαλγίας, πρέπει να εφαρμόζουμε τα παρακάτω:

• Φυσική άσκηση ώστε οι μύες που υποστηρίζουν την οσφυϊκή μοίρα να τη διατηρούν εύκαμπτη και δυνατή.
• Χρήση σωστής τεχνικής άρσης βάρους, όταν αυτό είναι απαραίτητο, και σωστή τεχνική κίνησης και στάσης (λ.χ. ζητείστε βοήθεια όταν είναι να μεταφέρετε ένα βαρύ αντικείμενο και ποτέ μην σκύβετε κάμπτοντας τη μέση σας παρά λυγίζοντας τα γόνατά σας).
• Διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους. Η παχυσαρκία φορτίζει περισσότερο τους μύες της σπονδυλικής σας στήλης.
• Αποφυγή καπνίσματος.
• Διατήρηση σωστής στάσης όταν στέκεστε ή κάθεστε. Μη γέρνετε και μη καμπουριάζετε.
•